Halı dokumacılığı tarihi oldukça eskidir. Türler daha Orta Asya’da iken halı ve kilim dokumuş ve bunları kullanmıştır. Ayvan postunu örnek olarak yün iplikleri uçları serbest kalacak şekilde düğümlemiş, böylece yaptıkları örgü ve yaygıları zamanla üzerine yüzlerce motifin bir renk uyumu şeklinde, ince olarak işlemiştir.
Bu bakımdan en eski Türk halısı Pazırık’ta keşfedilmiş olmakla birlikte, bunun öncesine de dokunmuştur. Günümüze kadar bu gelenek devam etmiş, Türkler Anadolu’ya gelene kadar coğrafya değiştikçe yenilenmiştir.
El Dokuma Halılar Neden Kullanılmıştır?
Zemine çıplak basmak buradan soğuk almaya neden olabilir. Bu bakımdan insanlar soğuğa karşı bir önlem olarak yüzyıllarca halı kullanmıştır. Halı dokumacılığı tarihi bu bakımdan oldukça eskidir. Ayrıca sadece bununla sınırlı da değildir.
Yurtların içinde doğrudan toprağa basmamak, böcek ve karıncaları uzak tutabilmek için de halılar ve kilimler tercih edilmiştir. El dokuma halılar günümüzde kullanılmakla beraber amaçları daha farklıdır. Zira sahip oldukları şu gibi avantajlar vardır:
- Kök boya ile renklendirildiği için problemsiz şekilde kullanılabilir. Doğru yıkandığı takdirde rengini koruyabilir.
- Kaliteli yapısıyla uzun süre kullanıma uygundur.
- İnsanlar tarafından dokunduğu için renk ve motif seçenekleri oldukça zengindir.
- Yapısında sentetik malzemeler kullanılmaz.
Bu gibi avantajları nedeniyle el dokuması halı bugün hala kullanılan halı türleridir.
Anadolu Halı Dokumacılığının Tarihi
Selçuklular 11. yüzyıl ardından halı sanatını Anadolu coğrafyasına yaymıştır. Bu dönemden günümüze kalan halılar, günümüzde çok sayıda müzede sergilenmektedir. İstanbul’daki Türk İslam Eserleri Müzesi de bunlardan bir tanesidir. Bunlar renk ve motif olarak oldukça geniş seçeneklere sahiptir ve oldukça canlıdır.
Aynı rengin farklı tonları ile elde edilen renk uyumu, geometrik desenler, bitki motifleri Türklerde halıcılığın ne kadar geliştiğini gösteren bir durumdur. Özellikle günümüze kadar Konya, Kayseri, Sivas ve Aksaray bu sanatı sürdürmüştür. Bunun yanı sıra,
- Uşak,
- Demirci,
- Gördes,
- Bergama,
- Milas,
Da önemli yerler arasında bulunmuştur. El dokuması halı, farklı Türk boyları tarafından özenli şekilde dokunmuştur. Bunların arasında şu gibi Türkmen oymakları da vardır:
- Kınık
- Teke
- Yanut
- Kaçar
- Avşar
- Karakeçi
- Kayı
Bazı oymaklar halı ve kilimlere oymaklarının armasını da işlemiştir. Ayrıca el dokuması halı dokunurken, içine bazen mavi boncuk yerleştirilmiş bazen de dokuyan kişi saçından bir parça eklemiştir. Bunun uğur getireceğine dair bir inanç olmuştur.
Halı dokumacılığı tarihi Selçuklular ardından Osmanlı döneminde de devam etmiştir. Selçuklu halı sanatı geleneği sürdürülmekle birlikte bitki ve hayvan motiflerinin yeri farklı unsurlarla değişmiştir. Bunlar dinsel motifler, geometrik desenler şeklinde görülür. Özellikle,
- Gördes,
- Kula,
- Ladik,
- Bergama,
- Milas,
- Uşak,
- İzmir,
- Kayseri,
- Sivas,
- Kütahya,
- Hereke,
Halı dokumacılığında önemli bir merkez haline gelmiştir. 15. yüzyıl ardından farklı halı türleri de ortaya çıkmıştır. Bunlar karanfil, sümbül, gül, yaprak ve çeşitli çiçek motifleri bulundurmuştur.
Günümüzde El Dokuma Halılar
El dokuması halı günümüzde de devam eden bir gelenektir. Anadolu topraklarında birçok yerde bunların dokuması gerçekleştirilir. Eğer siz de el dokuma halı kullanmak istiyorsanız, bunları satın almadan önce bilmeniz gereken bazı konular vardır.
Halı Ölçüleri
Halılar her evde kullanılan eşyalardır. Her evin ve odanın boyutları farklılaştığı için bunlar farklı boyutlar halinde üretilir. Dolayısıyla kaç metrekare halı alacağınıza dikkat edilmelidir. Eğer odanızın ölçülerini de bilirseniz aldığınız halının ne kadar yer kaplayacağını görebilir, buna göre bir tercih gerçekleştirebilirsiniz.
Halının Motifleri
El dokuması halı renkleri ve motifleri, günümüzde oldukça geniştir. İnsanlar tarafından dokunması sebebiyle her biri bir sanat eserini andıran yapıya sahiptir. Dolayısıyla tümünü inceleyebilir, aralarından sizin için en uygun olanlarını tercih edebilirsiniz.
Tercih ederken kişisel zevklerinizi değil oda tasarımını da değerlendirirseniz, daha uyumlu sonuçlar elde edebilirsiniz.
Halı Türü
El dokuması halı türleri oldukça geniştir. Bu kapsamda İran halısı, Yağcıbedir halısı, Anadolu halısı, Türk halısı gibi farklı seçenekler vardır. Her birinde özellikler ve motifler farklılık gösterir. Bu nedenle nasıl bir halı türü istediğiniz de bilinmelidir.