Kök boya halı nasıl anlaşılır? Özellikle ilk kez el dokuması halı alacak kişiler, kök boyalı olup olmadığını nasıl anlayacağını bilmek isteyebilir. Kök boyalarda geleneksel boyama yöntemleri sebebiyle, aynı renkte farklı tonlar görülür. Buna göre kök boyalı bir halı anlaşılabilir.
Kök boyalar günümüzde halı ve kilimleri boyamak için tercih edilmektedir. Adından da tahmin edilebileceği üzere bitki köklerinden elde edilir. Bunun yanı sıra bitki kabuğu, dalı, yaprağı, tohumu veya meyvesi kullanılabilir. Böylece pamuk ve yünlere renk verilebilir.
Kök boya kullanılarak günümüzde farklı renkleri kolay şekilde elde etmek mümkündür. Kök boyanın bitkisinin arttırılıp azaltılması ile açık veya koyu tonlara kolay biçimde ulaşılabilir. Bunun dışında şu gibi unsurlar da kök boyaya etki eder:
- Boyaya eklenen yardımcı maddeler
- Kaynama süresi
- Boyamaya başlanan zamanda suyun ısısı
- Boyanın az veya çok olması
- Kullanılan suyun sertliği veya yumuşaklığı
- Boyanacak yünün temizliği
Kök boyalı halı modelleri bu nedenle renk olarak birbirlerinden doldukça farklık gösterir.
Kök Boya Renkleri Neler?
Kök boyalı halı renkleri günümüzde oldukça geniştir. Bu çerçeve kullanılacak birçok bitki olmakla birlikte bazıları aşağıdan görülebilir:
- Zerdeçal. Boyar maddesi Curcumin olup farklı sabitleyiciler kullanılarak sarıdan kırmızıya kayan renklere ulaşılabilir.
- Yemen safranı. Türkiye’nin pek çok yerinde yer alır. Sabitleyici olarak potasyum bikromat kullanılır.
- Sapı ve yaprakları demir sülfat ile kaynatılırsa parlak bir siyah renk elde edilebilir.
- Boyar maddesi Safranin ya da Crocine olup sülfürik asitle açık mavi, nitrik asitle yeşil renk sunar.
- Şeftali ağacı. Bu ağacın yaprakları bakır sülfat ile kaynatılırsa kufi yeşile ulaşılır.
- Mazı. Ak ve kara mazı olmak üzere iki tür mazı vardır.
- Ebegümeci. Yaprakları kaynatılarak yeşil renk elde edilebilir.
- Doğu çınarı. Sabitleyici olmadan boyama yapılabilmekte olup çınar kabuğundan kırmızı renk elde edilir.
- Çivit otu. İndigo adlı mavi tonunda boya elde edilir.
- Ceviz ağaç. Boyar maddesi Juglon ya da Nüsin olup yaprağından, kabuğundan ve özünden farklı kahverengi boyalar elde edilebilir.
Tüm bunların yanı sıra farklı kök boya maddeleri de vardır. Bu sayede pek çok sonuç elde edilebilir. Buradan hareketle el dokuma halılar da farklı renklere sahiptir. Bir rengin farklı tonlarını bulmak da mümkündür.
Dolayısıyla kök boya kullanılarak her insan kendi zevkine ve oda tasarımına göre el dokuması halı bularak, tercih edebilir.
Kök Boya Nasıl Üretilir?
Kök boya dikkatli bir şekilde üretim sürecinden geçerek ortaya çıkartılır. Bu süreçte birçok faktör göz önünde bulundurulur. 4 mevsim yapılmayan bir boya türüdür. Belirli dönemlerde yetişen bitkilerden faydalanılmaktadır. İlgili mevsim geldiğinde bitkiler toplanarak işlere de başlanır. Buna karşılık bitkinin kurutulması halinde farklı zamanlarda yapılması da mümkündür.
- Kök boya üretim süreci genel olarak aşağıda olduğu gibi özetlenebilir:
- Kök boyanın yapımında kullanılacak bitki alınarak, uygun miktarda toz haline getirilir.
- Mordanlaşmış iple birlikte aynı esnada kazana atılır.
- Kazan 70 dereceye ulaşana dek, en kısık ateşte sürekli karıştırılır.
- Su bu süreçte ısındıkça bitkinin yapısındaki boyar madde suya geçmekte, böylece yünü de boyamaktadır.
- İstenen sıcaklığa gelindiği zaman ateşten alınır. Yün ipler su içinde 24 saat bekletilir.
- Sonunda sabun ile yıkanmakta, kuruması için asılmaktadır.
Kök boya tüm bu süreçler ardından elde edilir. Ardından sadece halı dokuma tezgahlarına alınarak halının dokuma sürecine başlamak kalır.
Kök Boyaların Hangi Artılara Sahip?
Kök boya bitkilerden elde edilen bir boya türüdür. Bu nedenle hem yaşam alanlarında hem de iş yerlerinde sorunsuz bir şekilde kullanılabilir. Sentetik boyalardan tamamen farklıdır.
Bunun yanı sıra doğal bir yapısı olması sebebiyle estetik bakımdan da güzeldir. Ortamla güzel bir şekilde uyum gösterebilir. Doğal olduğu için kaç kere yıkanırsa yıkansın akmaz veya güneşte solmaz. Buna karşılık halının malzemesi neyse buna göre özel, uygun şekilde yıkanmalıdır.
Eğer el dokuması halıyı hatalı yıkarsanız renklerinde problemler yaşanabilir. Dikkatli bir şekilde temizlenirse bu kök boya oldukça dayanıklıdır.